Festimet që filluan në mesnatën e 31 dhjetorit 2022 – ndërsa kuna e Kroacisë i hapi rrugën euros – shënuan fundin e një sprinti dyvjeçar rekord për të sjellë monedhën e përbashkët të Bashkimit Evropian në shtetin e tij të 20-të anëtar.

Ky ishte konvertimi më i shpejtë nga një monedhë kombëtare në euro. Për Dinko Lucić, Drejtori i Përgjithshëm Ekzekutiv i Privredna banka Zagreb (PBZ), filiali lokal i Intesa Sanpaolo, ky proces përfaqëson një triumf për bankën – çdo pjesë e së cilit kontribuoi në detyrën e madhe – dhe për vetë Kroacinë.

“Projekti ishte gjithëpërfshirës,” thotë ai. “Ne krijuam 19 segmente pune për të mbuluar çdo aspekt të proceseve dhe transaksioneve të biznesit të bankës, sistemeve tona të kontabilitetit dhe raportimit.

Edhe para konvertimit zyrtar të Kroacisë, vendi kishte lidhje të ngushta ekonomike dhe financiare me Eurozonën, duke e bërë adoptimin eventual të euros një hap të natyrshëm. Eurozona përbën më shumë se gjysmën e tregtisë së jashtme të Kroacisë dhe rreth dy të tretat e investimeve të saj të huaja direkte.

Sistemi bankar i vendit ka qenë prej kohësh i dominuar nga filialet lokale të institucioneve financiare të eurozonës. Më shumë se gjysma e të gjitha kredive për huamarrësit kroatë dhe pak më pak se gjysma e depozitave janë të shprehura në euro – më shumë se në çdo vend tjetër jo të eurozonës.

Tani që është anëtarësuar, Kroacia është në një pozitë të barabartë me ekonomitë kryesore të Evropës në mënyrën se si përcaktohen normat e këmbimit dhe interesi. “Të bëhesh anëtar i eurozonës eliminon riskun e valutës së huaj, i cili kohët e fundit ka qenë një nga burimet kryesore të cenueshmërisë në ekonominë kroate,” thotë z. Lucić.

Anëtarësimi në Eurozonë, thekson ai, i sjell Kroacisë gjithashtu akses në "grumbullimin e plotë të instrumenteve dhe operacioneve monetare të Bankës Qendrore Evropiane, si dhe në Mekanizmin Evropian të Stabilitetit".

Në muajt para “Natës së Euros”, thotë ai, PBZ filloi të shpërndante kartëmonedha dhe monedha euro për klientët komercialë që i kërkonin ato përpara datës së konvertimit dhe duke iu përgjigjur pyetjeve të klientëve mbi tema të tilla si riemërtimi i kredive kuna në euro, normat e interesit dhe konvertimet e llogarisë. PBZ u këshillua për projektin e saj të konvertimit të euros nga Elena Kohutikova, e cila drejtoi komitetin e euros të Bankës VUB të Sllovakisë gjatë zbatimit të euros në vend në vitin 2009.

Me përfundimin e projektit, z. Lucić beson se përfitimet për klientët e PBZ dhe vetë bankën do të bëhen gjithnjë e më të dukshme. Dhe këto përfitime do të rriten duke u bërë Kroacia pjesë e zonës Shengen si dhe bashkimi me euron, duke hequr nevojën për kontrolle kufitare midis shumicës së shteteve anëtare të BE-së.
Për individët dhe kompanitë, anëtarësimi në euro do t'i lejojë ata të shpenzojnë monedhën e tyre vendase kudo në zonën e monedhës së vetme, me popullsinë e saj prej rreth 350 milion. Turizmi, i cili përbën rreth një të pestën e produktit të brendshëm bruto të Kroacisë dhe ka pasur një rimëkëmbje të fortë pas pandemisë, duhet të përfitojë gjithashtu nga kalimi në euro dhe heqja e kontrolleve kufitare.

Lehtësimi i lëvizjeve të mallrave dhe njerëzve duhet të ulë koston e të bërit biznes me vendet e eurozonës dhe të rrisë konkurrencën e eksportuesve kroatë. Dhoma Kroate e Tregtisë vlerëson se anëtarësimi në zonën Shengen do të sjellë përfitime të drejtpërdrejta me vlerë rreth 100 milionë euro për më shumë se 5,000 kompani transporti kroate, ndërsa përvoja e vendeve të tjera që i janë bashkuar euros sugjeron që vëllimet e transportit ajror mund të rriten me 10% mbi dy vitet e para të anëtarësimit.

Ndryshimi – i cili përkoi me 10 vjetorin e anëtarësimit të Kroacisë në Bashkimin Evropian – do të sjellë përfitime të mëdha edhe për vetë PBZ. 

“Futja e euros ul koston rregullatore për bankat – duke reduktuar rezervën tonë të detyrueshme nga 9% në 1% – dhe i jep fund detyrimit tonë për të mbajtur aktive në valutë në përputhje me detyrimet tona në valutë. Kjo do të ulë ndjeshëm koston e të bërit biznes.”

Jo vetëm kaq: tani ajo mund të depozitojë para të tepërta në Bankën Qëndrore Evropiane, PBZ fiton një normë pozitive interesi në pjesën më të madhe të rezervave të saj, ndërsa më parë norma e interesit të likuiditetit të tepërt ishte zero.
Adoptimi i euros gjithashtu thjeshton shumë aspekte të operacioneve të PBZ - për shembull, duke hequr f. klauzola të monedhës së huaj nga dokumentacioni i huasë dhe duke i dhënë mundësi bankës të bëjë të gjitha raportimet e saj lokale dhe grupore në të njëjtën monedhë. Më tej, z. Lucić sheh mundësi për të zgjeruar gamën e shërbimeve që ofron, duke përfshirë instrumentet mbrojtëse, financimin e tregtisë dhe eksportit, produktet ESG dhe rritjen e aksesit në tregjet e kapitalit.

Ai gjithashtu beson se ndryshimi do t'i mundësojë PBZ-së të bashkëpunojë në mënyrë më efektive me bankat e saj simotra në Grupin Intesa Sanpaolo për të ofruar produkte dhe shërbime të përbashkëta.

“Është shumë e qartë për mua se përfitimet e anëtarësimit në euro do të tejkalojnë kostot,” thotë z. Lucić. “Kombinuar me fondet e bollshme të BE-së të disponueshme tashmë këtë vit, por edhe në afat të mesëm, Kroacia ka një mundësi të shkëlqyer për të tejkaluar.”