Për mijëra vite, oqeanet e botës kanë lidhur dhe ushqyer njerëzimin. Jo vetëm që ofrojnë burime thelbësore, por ato gjithashtu veprojnë si mushkëritë e planetit, duke prodhuar gjysmën e oksigjenit të tij dhe duke thithur rreth 30% të CO2 të tij.

Rreth 40% e popullsisë globale varet nga biodiversiteti i oqeaneve. Më shumë se gjysma e PBB-së globale mbështetet në shëndetin e deteve të botës, ndërsa industritë e lidhura me oqeanin gjenerojnë 5.2 trilion dollarë të ardhura vjetore.

Por kjo mbështetje në një burim kaq të çmuar, së bashku me një rritje të madhe të aktivitetit industrial, na ka sjellë në një pikë të rrezikshme. Deri në 90% e krijesave të detit që konsiderohen se kanë një vlerë të lartë për njerëzit kanë rënë ndjeshëm në numër pasi habitatet e tyre zhduken. Biodiversiteti po vihet në rrezik serioz.

Oqeanet në rrezik

Shtrati i detit është i rrezikuar nga shpimi, gjuetia me peshkatar dhe dëmtimi i ankorimit dhe ndotës të tillë si boja, shkarkimet ose derdhjet po hyjnë në ekosistem, kryesisht nga industria bujqësore, kimike dhe tekstile.

Ndotja e mëtejshme shkaktohet nga futja e specieve të huaja nga uji i çakëllit dhe biopastrimi, ndërkohë që plehrat bujqësore që nuk absorbohen nga të mbjellat po ndotin detet, duke shkaktuar eutrofikim. Nëpërmjet këtij procesi, ujërat mbingarkohen me lëndë ushqyese organike dhe minerale, duke bërë që algat dhe cianobakteret të rriten me shpejtësi dhe të varfërojnë furnizimin me oksigjen.

Peshkimi është një tjetër shkak i madh për shqetësim. Transporti vjetor global i peshkut është 214 milion ton dhe 20% e nevojave për proteina të 3.3 miliardë njerëzve plotësohen nga produktet e detit. Por peshkimi prodhon sasi të konsiderueshme plastike – mbi 600,000 tonë hidhen çdo vit – si dhe mbetje biologjike, të cilat të dyja kontribuojnë në mënyrë të konsiderueshme në çekuilibrin e ekosistemeve të oqeaneve.

Për më tepër, përshkallëzimi i dioksidit të karbonit dhe emetimeve të tjera të gazrave serrë po japin një efekt negativ të parashikueshëm. Ato çojnë në ndryshime në temperaturën e ujit, acidifikimin dhe deoksigjenimin, të cilat shkaktojnë ndryshime në qarkullimin oqeanik dhe në kimi. Për më tepër, ato po shkaktojnë rritjen e nivelit të detit, duke shkaktuar ngjarje ekstreme të motit dhe duke provokuar ndryshime në përbërjen dhe bollëkun e specieve detare.

Problemet dhe zgjidhjet

Një raport i fundit, Ocean – Nutrition, Sustainability, Technology, i prodhuar nga Qendra e Inovacionit Intesa Sanpaolo në bashkëpunim me Fondacionin One Ocean dhe Fondazione LINKS, i hedh këto çështje në lehtësim të thellë. Ai trajton në mënyrë gjithëpërfshirëse rolin kyç që luajnë oqeanet në jetën tonë, duke shqyrtuar kompleksitetin e ekosistemeve të tij dhe lidhjen e qartë midis shëndetit të tij dhe mbijetesës së planetit – dhe racës njerëzore.

Ai gjithashtu ofron zgjidhje, duke parë nga afër se si teknologjia, si dhe qasjet e bazuara në natyrë, mund të ofrojnë mënyra për të lehtësuar dhe zbutur këto presione. Dhe kërkon të gjejë një ekuilibër që mund të garantojë përdorimin afatgjatë dhe të qëndrueshëm të burimeve detare.

Proceset natyrore në diskutim përfshijnë krijimin e zonave të mbrojtura detare, menaxhimin e peshkimit të qëndrueshëm dhe ruajtjen dhe restaurimin e ekosistemeve të tilla si shkëmbinj nënujorë koralorë, mangroves, kënetat e kripura, livadhet me bar deti dhe pyjet me alga deti.

Përmirësime të tjera mund të bëhen në tokë – nëpërmjet bujqësisë precize, biopesticideve, bioherbicideve dhe riciklimit të ujërave të zeza, dhe nëpërmjet përdorimit të kultivimit të brendshëm si bujqësia vertikale.

Ndërkohë, industria e peshkimit duhet të riorganizohet në një model më të vëmendshëm. Ruajtja dhe qëndrueshmëria e ekosistemeve të oqeaneve kërkon një kuadër ndërkombëtar për kontrollin dhe menaxhimin e industrisë. Dhe materiale të reja, të biodegradueshme duhet të përdoren për të zëvendësuar rrjetat plastike.

Akuakultura – kultivimi i peshkut dhe kultivimi ujor i bimëve dhe algave – është një nga metodat më efikase për prodhimin e proteinave shtazore.

Disa lloje të akuakulturës intensive, veçanërisht në vendet aziatike, po kontribuojnë në reduktimin e biodiversitetit dhe eutrofikimin e deteve duke përhapur mbetje, pleh organik, foragjere dhe antibiotikë. Por praktika po kalon një evolucion të thellë – i nxitur nga njëra anë nga teknologjia dhe nevoja për qëndrueshmëri më të madhe, dhe nga ana tjetër nga nevoja për të rritur prodhimin e proteinave të nxitur nga rritja e kërkesës globale.

Përparimet teknologjike

Teknologjia moderne po përdoret për të nxitur ndryshimet e nevojshme për të mbrojtur ekosistemet detare. Aktivitetet e kultivimit të peshkut po shkojnë drejt qëndrueshmërisë falë zhvillimit të inovacioneve të tilla si AI dhe aftësisë për të marrë rrjedhat e të dhënave nga sensorë të ndryshëm. Kjo bën të mundur vlerësimin e numrit, masës dhe shëndetit të peshkut. Përveç kësaj, analiza e avancuar e të dhënave ofron një kuptim të zakoneve të krijesave detare, modeleve të notit dhe situatave të stresit.

Dixhitalizimi dhe mediat e lidhura autonome po hapin skenarë të rinj për ta bërë të qëndrueshëm eksplorimin e oqeaneve. Vëzhgimi i tokës nëpërmjet satelitit ofron të dhëna që mund të përpunohen në kohë reale. Komunikimi nëndetëse është një tjetër teknologji themelore që përdoret për mirëmbajtjen parashikuese dhe planifikimin e operacioneve.

Automjetet e drejtuara nga distanca dhe mjetet lundruese autonome janë burime të vlefshme operacionale, të dizajnuara për të minimizuar ndërhyrjen njerëzore në drejtim të kontrollit të kostos dhe sigurisë. Ato mund të përdoren edhe për largimin e mbetjeve nga uji dhe nga shtrati i detit.

Ka shumë punë për të bërë. Udhëheqësit, institucionet dhe individët duhet të veprojnë së bashku për të promovuar një ekonomi të re blu që ka një ndikim të vërtetë.

Oqeanet tona mbajnë 98% të rezervave ujore të planetit. Ne duhet të bëjmë gjithçka që mundemi për të mbrojtur jetën e tyre – dhe tonën.